Trong cấu trúc của tấm pin năng lượng mặt trời, cell quang điện (solar cell) là thành phần cốt lõi chịu trách nhiệm chuyển đổi ánh sáng mặt trời thành điện năng. Chất lượng và công nghệ chế tạo cell ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất, độ bền và tuổi thọ của toàn bộ hệ thống điện mặt trời. Hãy cùng Việt Nam Solar tìm hiểu chi tiết về các công nghệ cell hiện đại, để hiểu vì sao chúng đóng vai trò then chốt trong việc tăng hiệu suất và giá trị đầu tư của hệ thống điện mặt trời hiện nay.
1. Giới thiệu chung về công nghệ cell
Trong pin năng lượng mặt trời, cell quang điện (solar cell) là thành phần cốt lõi đảm nhiệm nhiệm vụ chuyển đổi năng lượng ánh sáng mặt trời thành điện năng thông qua hiệu ứng quang điện. Mỗi tấm pin thường bao gồm hàng trăm cell nhỏ được kết nối nối tiếp – song song, và hiệu suất của từng cell ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng điện tổng thể của tấm pin.
Các nhà sản xuất không ngừng nghiên cứu các công nghệ thiết kế và vật liệu bán dẫn tiên tiến để tối ưu hóa hiệu suất, giảm tổn thất điện năng và nâng cao độ bền của cell. Hiện nay, các công nghệ nổi bật nhất trong ngành gồm: Half-cut, PERC, N-Type, IBC và Shingled Cells.
Hãy cùng Việt Nam Solar tìm hiểu chi tiết về từng công nghệ, để hiểu vì sao các dòng pin hiện đại có thể đạt hiệu suất trên 22–25%, đưa năng lượng mặt trời trở thành nguồn điện sạch và hiệu quả hàng đầu hiện nay.
2. Nguyên lý hoạt động chung của cell quang điện
Một cell quang điện thường được chế tạo từ vật liệu bán dẫn silicon (Si) – tương tự vật liệu dùng trong chip điện tử.
Cấu trúc cơ bản gồm ba lớp chính:
Lớp bán dẫn loại N (Negative-type silicon):
- Được pha tạp chất phosphorus (P) để tăng mật độ electron tự do.
- Có điện tích âm, là nơi electron di chuyển tự do khi được kích thích bởi ánh sáng.
Lớp bán dẫn loại P (Positive-type silicon):
- Được pha tạp chất boron (B) để tạo ra các “lỗ trống” mang điện tích dương.
- Đây là vùng thiếu electron, sẵn sàng nhận electron từ lớp N.
Vùng tiếp giáp P-N (P-N Junction):
- Là ranh giới giữa hai lớp P và N, nơi hình thành điện trường nội tại (built-in electric field).
- Khi photon ánh sáng chiếu vào, điện trường này sẽ đẩy electron và lỗ trống di chuyển ngược chiều nhau, tạo ra dòng điện.
Ngoài ra, cell còn có:
- Lớp phủ chống phản xạ (Anti-reflective Coating): giúp tăng lượng ánh sáng hấp thụ.
- Lớp kính cường lực và lớp EVA (Ethylene Vinyl Acetate): bảo vệ cell khỏi bụi, ẩm và tác động cơ học.
- Đường dẫn kim loại (Busbar / Finger): thu và dẫn dòng điện ra ngoài.
Cơ chế tạo ra dòng điện
Khi ánh sáng mặt trời chiếu vào cell, quá trình tạo điện diễn ra theo ba bước:
Hấp thụ photon:
- Các photon (hạt năng lượng ánh sáng) va chạm với nguyên tử silicon.
- Nếu năng lượng photon ≥ band gap (khoảng cách năng lượng) của silicon (~1.1 eV), electron sẽ bị “giải phóng” khỏi nguyên tử.
Tạo cặp electron – lỗ trống:
- Mỗi photon hấp thụ đủ năng lượng sẽ tạo ra một cặp electron – lỗ trống (e⁻ – h⁺).
- Electron di chuyển về phía lớp N, còn lỗ trống di chuyển về lớp P.
Hình thành dòng điện:
- Điện trường tại vùng tiếp giáp P–N điều hướng electron và lỗ trống di chuyển theo chiều nhất định.
- Khi hai cực của cell được nối với tải, dòng electron chạy qua mạch ngoài, tạo thành dòng điện một chiều (DC).
- Sau đó, dòng DC này sẽ được inverter chuyển đổi thành dòng AC, sử dụng cho thiết bị điện hoặc hòa vào lưới điện quốc gia.
Hiệu suất và các yếu tố ảnh hưởng
Hiệu suất của cell phụ thuộc vào nhiều yếu tố vật lý và kỹ thuật:
- Loại silicon: Mono-crystalline (đơn tinh thể) có hiệu suất cao hơn Poly-crystalline (đa tinh thể).
- Chất lượng lớp bề mặt: Lớp phủ chống phản xạ và xử lý bề mặt giúp tăng khả năng hấp thụ ánh sáng.
- Nhiệt độ hoạt động: Mỗi cell có hệ số nhiệt độ (Temperature Coefficient); nhiệt độ cao thường làm giảm hiệu suất.
- Công nghệ chế tạo: Các công nghệ như PERC, TOPCon, HJT, IBC giúp giảm tái tổ hợp electron, cải thiện hiệu suất quang điện.
3. Các công nghệ cell phổ biến trong pin năng lượng mặt trời
Bảng dưới đây tổng hợp các công nghệ cell quang điện (solar cell) phổ biến hiện nay, bao gồm Half-cut, PERC, IBC, Shingled và N-Type/P-Type. Mỗi công nghệ có cấu trúc và đặc tính riêng giúp tăng hiệu suất chuyển đổi ánh sáng thành điện năng, giảm tổn thất và nâng cao độ bền của tấm pin.
| Công nghệ | Nguyên lý hoạt động | Ưu điểm chính | Hiệu suất & Ứng dụng |
|---|---|---|---|
| Half-cut Cell (Cell cắt đôi) |
Sử dụng laser để cắt đôi cell silicon, giảm dòng điện qua mỗi cell, từ đó giảm tổn thất điện trở và nhiệt năng. |
– Giảm tổn hao công suất. – Tăng hiệu suất trong điều kiện bị che bóng. – Tăng độ bền cơ học và tuổi thọ module. |
Hiệu suất: 20–21%. Ứng dụng: Module của Risen, Trina, JA Solar, Longi. |
| PERC (Passivated Emitter Rear Cell) |
Thêm lớp phản xạ ở mặt sau cell để phản xạ lại ánh sáng chưa hấp thụ, đồng thời giảm tái tổ hợp electron, tăng khả năng hấp thụ photon. |
– Hiệu suất cao hơn cell thường 1–2%. – Cải thiện hiệu quả trong ánh sáng yếu. – Sản xuất dễ, chi phí hợp lý. |
Hiệu suất: 21–22%. Ứng dụng: Module thương mại, dân dụng. |
| IBC (Interdigitated Back Contact) |
Di chuyển toàn bộ dây dẫn ra mặt sau cell, loại bỏ bóng che trên bề mặt phía trước, giúp hấp thụ ánh sáng tối đa. |
– Không có che bóng, tăng hiệu suất quang học. – Thiết kế thẩm mỹ, mặt trước đen toàn phần. – Độ ổn định và tuổi thọ cao. |
Hiệu suất: 24–25%. Ứng dụng: SunPower Maxeon, Panasonic HIT, dự án cao cấp. |
| Shingled Cell (Cell dạng ván lợp) |
Cắt cell thành các dải mỏng và chồng lên nhau như mái ngói, kết nối bằng keo dẫn điện, giảm khoảng trống giữa các cell. |
– Tăng mật độ cell và diện tích hấp thụ ánh sáng. – Giảm hiệu ứng che bóng cục bộ. – Hiệu suất cao, bề mặt thẩm mỹ. |
Hiệu suất: 21–23%. Ứng dụng: Pin dân dụng cao cấp, BIPV. |
| N-Type / P-Type Cell (Phân loại theo vật liệu) |
Dựa trên tạp chất pha vào silicon: N-Type dùng phosphorus (P), P-Type dùng boron (B). Hai loại có tính dẫn điện trái ngược nhau. |
– N-Type: Hiệu suất cao, ít suy giảm do ánh sáng (LID). – P-Type: Chi phí thấp, dễ sản xuất. |
Hiệu suất: N-Type 23–25%, P-Type 19–21%. Ứng dụng: Dòng TOPCon, HJT, IBC, PERC. |
4. Kết luận
Công nghệ cell quang điện là trái tim của tấm pin năng lượng mặt trời, quyết định trực tiếp đến hiệu suất, độ bền và khả năng vận hành của toàn bộ hệ thống điện mặt trời.
Từ các công nghệ truyền thống như P-Type và PERC đến những cải tiến tiên tiến như N-Type, Half-cut, IBC và Shingled, ngành công nghiệp năng lượng mặt trời đã đạt được những bước tiến vượt bậc trong việc nâng cao hiệu suất chuyển đổi ánh sáng thành điện năng – từ mức 15% lên đến hơn 25% ở các dòng pin thế hệ mới.
Việc lựa chọn đúng công nghệ cell phù hợp với điều kiện khí hậu, nhu cầu tải và mục tiêu đầu tư giúp hệ thống điện mặt trời vận hành ổn định, tối ưu sản lượng điện và đảm bảo hiệu quả kinh tế dài hạn.
Việt Nam Solar khuyến nghị chủ đầu tư, kỹ sư EPC và hộ gia đình ưu tiên lựa chọn các dòng pin sử dụng công nghệ cell tiên tiến đạt chứng nhận quốc tế như IEC 61215, IEC 61730, IEC 60068 và IEC 61683, nhằm đảm bảo thiết bị vận hành an toàn – hiệu quả – bền vững trong suốt vòng đời 25 năm.
Liên hệ ngay với Việt Nam Solar để được tư vấn chọn tấm pin công nghệ cao và nhận giải pháp tối ưu hiệu suất – giảm chi phí – nâng cao giá trị đầu tư cho dự án điện mặt trời của bạn.
|
|
|
| Giấy phép hoạt động xây dựng | Giấy phép hoạt động điện lực | Chứng chỉ ISO 9001:2015 |
|---|---|---|
 |
 |
 |
